İyileşme Sürecinde Yaşanan Zorluklar

Christ healing the blind man - El Greco (1560)

Analitik terapilerdeki önemli konulardan biri de iyileşmenin terapi süreci içerisindeki gösterdiği akıştır. Freud bu konuda bazı hastalarla umut verici şekilde konuşulduğunda veya sağaltımlarındaki ilerleme ile ilgili bir yorum yapıldığında hastaların hoşnutsuzluk belirtileri gösterebileceğini ve durumlarının kötüleşebildiğini belirtmiştir. Kuramsal olarak bu duruma Olumsuz Terapötik Tepki adı verilmiştir. Freud bu durumu bireydeki bilinçdışı suçlulukla ilişkilendirmiş ve bir anlamda eleştirel olan bilinci yatıştırmak için cezalandırmaya olan ihtiyaç olarak ele almıştır. Benzer bir şekilde Freud, 1916’da çeşitli kişilik türlerini açıklarken “başarıdan zarar gören” kişilikleri de eklemiştir. Burada analiz süreci içerisinde çalışılmış arzuların doyuma ulaştıklarında bazı kişilerin hastalandığını keşfetmekte ve sanki bu hastaların kendi mutluluklarına katlanamadıklarını ifade etmektedir. Bu durum da mazoşistik bir eğilim olarak açıklanabilmektedir.

Riviere ise Freud’un Olumsuz Terapötik Tepki tanımına ek olarak, analize karşı gösterilen, hastaların yorumları açıkça reddettiği dirençleri de kavramın içerisine dahil etmiştir. Fakat Karen Horney, her direnci olumsuz terapötik tepki olarak ele almanın uygun olmadığını ifade etmiştir. Horney, hasta sıkıntısından kurtulduğunda belirli bir rahatlama yaşadığını fakat sonraki gelişim aşamasında korkarak bir geri çekilme yaşadığından bunu da belirtilerdeki artış, cesaretin kırılması veya tedaviyi bırakması gibi tepkiler üzerinden gösterdiğini ele almıştır. Bu gelişim aşamasında hasta eğer gelişmeyi kabul ederse, alışkın olduğu ve bildiği sürecin kontrolünü kaybediyormuş hissini yaşabilmektedir (Kernberg, 1975; Saussure, 1979; Brandchaft, 1983).

Klein ise hastanın zaman zaman analistin doğru yorum yapma yetisine karşı bir haset duymasından dolayı analistin gücünü yok etmek amacıyla olumsuz terapötik tepki geliştirebileceğini ifade etmiştir.

Karen Horney, Olumsuz Terapötik Tepki’nin hastaların yorumları algılayış şekline göre farklı şekillerde ortaya çıkabileceğini belirtmiştir. Bunlardan birine örnek olarak; yorumdan sonra kısa süren bir rahatlama geldiğini ve hasta yorumun iyileşmeye götüreceğini hissettiğini ifade etmiştir. Fakat bu hissetme hem başarma korkusu hem de başarısız olma korkusunu ortaya çıkartmaktadır. Eğer başarılı olursa diğer insanların başarılarına karşı hissettiği haset ve nefretin bir çeşidine maruz kalabileceğini düşünebilmekte;  başarısız olursa ise diğer insanların tıpkı onun istediği gibi onu ezmek isteyeceklerini düşünmektedir. Bunun sonucu olarak da hastada devam eden bir ketlenme, duraklama yaşanmaktadır.

Pek çok farklı kuramcı olumsuz terapötik tepkiyi farklı şekillerde açıklamasına karşın ortak nokta olarak ileri adım atıldıktan sonra yaşanan geri çekilme olarak ifade edilmektedir.

Kaynak: Hasta ve Analist, Joseph Sandler, Christopher Dare, Alex Holder